Veelgestelde vragen
Op deze pagina vindt u antwoorden op veelgestelde vragen over de Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2018, en het VTV (In de Volksgezondheid Toekomst Verkenning (VTV) rapporteert het RIVM elke vier jaar over de ontwikkeling van de volksgezondheid in Nederland.) Trendscenario.
De Volksgezondheid Toekomst Verkenning (VTV (In de Volksgezondheid Toekomst Verkenning (VTV) rapporteert het RIVM elke vier jaar over de ontwikkeling van de volksgezondheid in Nederland.)) is een periodieke rapportage over de toekomstige ontwikkeling van de volksgezondheid. Dit is een wettelijke taak. De VTV verschijnt iedere vier jaar en wordt gemaakt in opdracht van het ministerie van VWS (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport). Op deze website vindt u de 7e editie van de VTV, de VTV-2018.
Het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) is bij wet onafhankelijk. De VTV (In de Volksgezondheid Toekomst Verkenning (VTV) rapporteert het RIVM elke vier jaar over de ontwikkeling van de volksgezondheid in Nederland.) wordt gemaakt in samenwerking met andere instituten. Ook zijn er diverse begeleidingscommissies die toezien op borging en toetsing van de inhoud op wetenschappelijk kwaliteit en maatschappelijke relevantie.
De VTV (In de Volksgezondheid Toekomst Verkenning (VTV) rapporteert het RIVM elke vier jaar over de ontwikkeling van de volksgezondheid in Nederland.) wordt gemaakt in opdracht van het ministerie van VWS (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport). Daarnaast is de VTV ook interessant en bruikbaar voor lokale overheden, GGD (Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst)-en, preventie-instellingen, zorgverleners, zorgverzekeraars, patiëntenorganisaties en andere gezondheids- en zorgorganisaties.
De VTV (In de Volksgezondheid Toekomst Verkenning (VTV) rapporteert het RIVM elke vier jaar over de ontwikkeling van de volksgezondheid in Nederland.) is een product van het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu). Het RIVM werkt bij het maken van de VTV samen met veel partijen in het veld (beleid, onderzoek en praktijk). Voor een overzicht van medewerkers en geraadpleegde experts, zie Wie maken de VTV.
De VTV (In de Volksgezondheid Toekomst Verkenning (VTV) rapporteert het RIVM elke vier jaar over de ontwikkeling van de volksgezondheid in Nederland.) bestaat uit verschillende producten. In juli 2017 zijn het Trendscenario en het Magazine 25 jaar VTV gepubliceerd. Eind 2017 zijn drie Themaverkenningen verschenen over Technologie, Bredere determinanten van gezondheid en de Zorgvraag. In juni 2018 zijn de Handelingsopties en de Synthese verschenen. Dit zijn allemaal digitale producten, dat wil zeggen onderdelen van deze website. Van de Synthese is ook een verkorte versie in brochurevorm verschenen. Meer informatie over de verschillende onderdelen en hun samenhang vindt u in Over deze VTV.
De Synthese van de VTV (In de Volksgezondheid Toekomst Verkenning (VTV) rapporteert het RIVM elke vier jaar over de ontwikkeling van de volksgezondheid in Nederland.)-2018 brengt de belangrijkste conclusies uit de verschillende onderdelen van de VTV (Trendscenario, Themaverkenningen en Handelingsopties) samen. De informatie uit deze onderdelen is in de Synthese aangevuld met integratieve analyses. De belangrijkste toekomstige ontwikkelingen uit het Trendscenario en de Themaverkenningen worden in de Synthese samengevat in acht thema’s met ieder een eigen webartikel, en de belangrijkste bevindingen uit de Handelingsopties zijn weergegeven in vier webartikelen. De Synthese bevat daarnaast de kernboodschappen van de VTV-2018.
Dat de vergrijzing eraan komt weten we inderdaad al heel lang. Wat deze rapportage toevoegt, is dat niet alleen gekeken is naar wat er verandert in de bevolking, maar ook naar de impact van de vergrijzing op verschillende aspecten van volksgezond en zorg. Denk aan het effect op chronische aandoeningen zoals dementie, eenzaamheid, incontinentie, bezoeken aan de eerste hulp, verpleeghuisopnamen en zorguitgaven. Op deze manier wordt een samenhangend en concreet beeld geschetst van de grote opgave waar de vergrijzing ons voor plaatst, en wordt de urgentie van deze opgave (nogmaals) onderstreept.
Net als in eerdere VTV (In de Volksgezondheid Toekomst Verkenning (VTV) rapporteert het RIVM elke vier jaar over de ontwikkeling van de volksgezondheid in Nederland.)’s is ook nu weer berekend hoeveel gezondheidsverlies en sterfte toe te wijzen zijn aan risicofactoren zoals roken, overgewicht en te weinig bewegen. Roken bijvoorbeeld veroorzaakt 9,4% van de ziektelast en 20 duizend doden. De cijfers die in deze VTV berekend zijn, zijn niet goed vergelijkbaar met vorige VTV’s, omdat de methodiek is verbeterd. Door deze nieuwe methodiek is het percentage van de totale ziektelast dat aan risicofactoren toegewezen kan worden vaak lager dan voorheen. De hoeveelheid ziektelast kan ook lager zijn geworden omdat de risicofactor nu minder voorkomt. Dit is bijvoorbeeld het geval voor roken. Dit verklaart echter maar een klein deel van de daling ten opzicht van de vorige VTV. Mogelijk heeft beleid een rol gespeeld bij het verminderen van het voorkomen van risicofactoren. Dit is echter niet met zekerheid vast te stellen. Meer informatie over de gebruikte methoden voor toewijzen van ziektelast en sterfte aan verschillende determinanten vindt u in het achtergronddocument ‘Integratiematen; resultaten en methodologie’.
Dat een integrale aanpak vaak de beste oplossing is inderdaad bekend, en er gebeurt dan ook al het nodige in Nederland. Er wordt in diverse gemeenten al integraal gewerkt. Zulke initiatieven blijven echter vaak kleinschalig en het is lastig om structurele aanpassingen door te voeren. Hierbij spelen verschillende factoren een rol. Een belangrijke belemmerende factor is dat er weinig bekend is over wat wel en wat niet werkt. Om hier beter zicht op te krijgen, moeten we anders gaan werken. Dat geldt voor onderzoekers en professionals, maar ook voor beleidsmakers en burgers. Daarnaast vraagt integraal werken om samenwerking van veel verschillende partijen. Het opzetten van zulke samenwerkingsverbanden is complex en kost simpelweg ook gewoon tijd.
Het Trendscenario is de kwantitatieve onderlegger van de VTV (In de Volksgezondheid Toekomst Verkenning (VTV) rapporteert het RIVM elke vier jaar over de ontwikkeling van de volksgezondheid in Nederland.). Hierin zijn voor allerlei aspecten van volksgezondheid en zorg projecties voor de toekomst gemaakt, tot 2040. In het Trendscenario wordt verondersteld dat de historische trends zich voortzetten zonder dat er nieuw of geïntensiveerd beleid wordt ingevoerd (beleidsarm).
Met de projecties van het Trendscenario worden de maatschappelijke opgaven geïdentificeerd; wat komt er op ons af als we op dezelfde voet doorgaan en we niets extra’s doen? Deze opgaven kunnen aangrijpingspunten zijn om nieuw beleid te gaan ontwikkelen, zowel voor de nationale overheid en lokale overheden, als voor bijvoorbeeld zorginstellingen en maatschappelijke organisaties.
In het Trendscenario zijn demografische projecties gebruikt, daar waar relevant en mogelijk aangevuld met epidemiologische projecties. Voor deze projecties worden analyses van historische trends gedaan, gebruikmakend van veel verschillende databronnen. Meer informatie over de projecties vindt u in het achtergronddocument over gebruikte methoden, technieken en bronnen voor het Trendscenario.
De VTV (In de Volksgezondheid Toekomst Verkenning (VTV) rapporteert het RIVM elke vier jaar over de ontwikkeling van de volksgezondheid in Nederland.) is een strategische verkenning die tot doel heeft om de maatschappelijk opgaven voor de lange termijn te identificeren. In de komende 25 jaar zal de vergrijzing verder doorzetten. De vergrijzing heeft veel effect op volksgezondheid en zorg.
In het Trendscenario worden lange termijn ontwikkelingen beschreven. Het ombuigen van deze trends, door bijvoorbeeld nieuw beleid, kan vaak jaren duren. Ook zijn effecten van blootstelling uit het verleden nog decennia lang zichtbaar, zoals bij roken. Het is dus van belang om vroegtijdig in te zetten op gewenste toekomstige ontwikkelingen.
Het Trendscenario verkent hoe de toekomst eruit zou zien als de historische trends zich voortzetten zonder dat er nieuw beleid wordt ingevoerd. Door nieuw beleid zal de toekomst er mogelijk anders uit gaan zien. Een voorspelling (ook wel raming of prognose genoemd) geeft juist aan hoe de meest waarschijnlijke toekomst eruit ziet, vaak al rekening houdend met nieuw beleid.
De projecties in het Trendscenario zijn voorgelegd aan verschillende experts van binnen en buiten het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu). Daarnaast zijn de achterliggende data en toegepaste methodologie in een achtergrondrapport beschreven.
Het Trendscenario brengt de maatschappelijke opgaven voor de toekomst in kaart. Voor drie van deze opgaven zijn in de VTV (In de Volksgezondheid Toekomst Verkenning (VTV) rapporteert het RIVM elke vier jaar over de ontwikkeling van de volksgezondheid in Nederland.) handelingsopties uitgewerkt; wat zijn belangrijke actierichtingen om met deze opgaven om te gaan, en wie kan daaraan bijdragen? De handelingsopties zijn gebaseerd op consultatie van een brede vertegenwoordiging van betrokken partijen. Welke prioriteiten voor beleid er daadwerkelijk gesteld worden, en hoe dat beleid precies ingevuld gaat worden, is vervolgens aan de beleidsmakers.
Dementie wordt als doodsoorzaak aangemerkt wanneer mensen overlijden als gevolg van het dementie syndroom. Het Trendscenario volgt hierin de CBS (Centraal Bureau voor de Statistiek)-Doodsoorzaken Statistiek die weer gebaseerd is op de International Classification of Diseases (ICD).
Ziektelast is een maat die aangeeft wat het gezondheidsverlies is in de bevolking als gevolg van zowel het vóórkomen van ziekten als het vroegtijdig overlijden aan een ziekte.
Een chronische aandoening is een aandoening waarvan je niet meer herstelt, en die je je hele verdere leven hebt. Voor het bepalen of een aandoening chronisch is of niet is in het Trendscenario de ziekte-indeling van het NIVEL (Nederlands Instituut voor Onderzoek van de Gezondheidszorg) gebruikt. Het NIVEL onderscheidt naast chronische aandoeningen ook langdurige aandoeningen. Dit zijn aandoeningen waar je lang last van kunt hebben, maar waar je wel van kunt genezen. Daarnaast zijn er nog acute aandoeningen die van korte duur zijn, zoals griep.
Het vóórkomen van artrose stijgt met de leeftijd, en daarom neemt door de vergrijzing het aantal mensen met artrose toe in de toekomst. Maar er is ook een stijgende epidemiologische trend die zorgt voor een toename. Deze hangt waarschijnlijk samen met de toename in overgewicht onder de bevolking. Deze twee ontwikkelingen samen zorgen voor een sterke toename in artrose tot 2040.
De sterfte aan hart- en vaatziekten is sterk afgenomen door gezondere leefstijl, medicijnen en betere behandelmethoden. Door een betere overleving is het percentage mensen dat een hart- en vaataandoening heeft wel gestegen.
Kanker (of nieuwvormingen) is een brede verzameling van allerlei verschillende kankers zoals longkanker, darmkanker en borstkanker. Voor de groep kanker als geheel neemt de sterfte relatief gezien ook af, maar minder hard dan bij hart- en vaataandoeningen. De groep kanker veroorzaakt in 2040 nog steeds de meeste sterfte. Er is echter veel variatie in de overleving en sterfte voor de verschillende kankers.
Als een persoon meerdere aandoeningen tegelijk heeft dan spreekt men van multimorbiditeit. Het gemiddelde aantal aandoeningen per persoon neemt toe met de leeftijd.
Naast het hebben van aandoeningen is het ook belangrijk te weten hoe men zijn of haar gezondheid ervaart. In de Gezondheidsenquête van het CBS (Centraal Bureau voor de Statistiek) wordt aan mensen gevraagd hoe goed of slecht ze hun eigen gezondheid ervaren.
Een van de belangrijke drijvende krachten achter de toekomstige volksgezondheid en zorguitgaven is de vergrijzing. Vandaar dat ouderen veel aandacht krijgen in het Trendscenario. In het onderdeel Handelingsopties van deze VTV (In de Volksgezondheid Toekomst Verkenning (VTV) rapporteert het RIVM elke vier jaar over de ontwikkeling van de volksgezondheid in Nederland.) krijgen jongeren wel meer aandacht: één van de drie opgaven waarvoor handelingsopties zijn uitgewerkt gaat specifiek over jongeren en jongvolwassenen.
In het Trendscenario hanteren we een breed begrip van gezondheid en komen, naast maten als ziekte en sterfte, ook allerlei aspecten aan bod die met positieve gezondheid te maken hebben, zoals ervaren beperkingen, ervaren gezondheid en regie over het eigen leven.
In de tijd dat de VTV (In de Volksgezondheid Toekomst Verkenning (VTV) rapporteert het RIVM elke vier jaar over de ontwikkeling van de volksgezondheid in Nederland.)-2014 werd gemaakt, leken de cijfers voor de meest recente jaren inderdaad een stabilisatie te laten zien. De laatste paar meetjaren laten echter weer een lichte stijging zien. Aanvullende analyses onderschrijven de stijgende trend in het Trendscenario; jongere generaties zitten zo’n 15 jaar eerder op een te hoog gewicht dan oudere generaties.
Niet iedereen in Nederland heeft dezelfde gezondheid. Deze verschillen in gezondheid kunnen zich manifesteren langs verschillende dimensies, zoals sociaal economisch (opleidingsniveau of inkomen), ruimtelijk, leeftijd en geslacht. In de VTV (In de Volksgezondheid Toekomst Verkenning (VTV) rapporteert het RIVM elke vier jaar over de ontwikkeling van de volksgezondheid in Nederland.) worden verschillende de dimensies van gezondheidsverschillen belicht.
Er zijn verschillende manieren om naar gezondheidsverschillen te kijken, bijvoorbeeld in absolute of relatieve zin. Ook kun je kijken naar verschillende dimensies van gezondheidsverschillen en naar verschillende uitkomstmaten. In de VTV (In de Volksgezondheid Toekomst Verkenning (VTV) rapporteert het RIVM elke vier jaar over de ontwikkeling van de volksgezondheid in Nederland.) is naar een selectie van mogelijke analyses gekeken. Voor het beantwoorden van de vraag of gezondheidsverschillen groter of kleiner worden is daarom een uitgebreidere analyse nodig dan in de VTV is gedaan.
De zorguitgaven nemen toe door de vergrijzing van de bevolking (de gemiddelde zorguitgaven nemen toe met de leeftijd), en doordat de bevolking groeit. Deze demografische ontwikkelingen zijn verantwoordelijk voor ongeveer een-derde van de groei in het Trendscenario. De overige twee-derde van de groei komt vooral door technologische ontwikkelingen, zoals medische apparatuur en medicijnen.
In het Trendscenario zijn alle zorguitgaven uitgedrukt in prijzen zoals deze golden in 2015. Hiermee wordt er dus voor inflatie gecorrigeerd. Op deze manier wordt de volumegroei inzichtelijk en kunnen de toekomstige zorguitgaven beter geduid worden.
De zorguitgaven stijgen in het Trendscenario met gemiddeld 2,9% per jaar. Doordat het Bruto Binnenlands Product met 1,8% groeit, nemen de zorguitgaven als percentage van het BBP (Bruto Binnenlands Product ) toe van 12,7% in 2015 tot 16,4% in 2040.
De onderwerpen voor de Themaverkenningen zijn gebaseerd op gesprekken met een groot aantal betrokken partijen aan het begin van het VTV (In de Volksgezondheid Toekomst Verkenning (VTV) rapporteert het RIVM elke vier jaar over de ontwikkeling van de volksgezondheid in Nederland.)-2018 traject. Technologie, Bredere determinanten van gezondheid en de Zorgvraag kwamen hieruit naar voren als belangrijke thema’s voor de toekomst, waarvoor een verdieping wenselijk was.
In de Themaverkenningen wordt een selectie van relevante ontwikkelingen beschreven. Deze selectie is gebaseerd op expertconsultatie. De geselecteerde ontwikkelingen zijn vervolgens verder uitgewerkt en aangevuld op basis van literatuuronderzoek. Meer informatie over hoe deze verkenningen tot stand zijn gekomen vindt u in de achtergronddocumenten over de Themaverkenningen. Een overzicht van geraadpleegde experts vindt u hier.
Het Trendscenario en de Themaverkenningen brengen toekomstige ontwikkelingen in kaart die relevant zijn voor de volksgezondheid en zorg in Nederland. Het Trendscenario doet dit op kwantitatieve wijze (op basis van cijfers) en de Themaverkenningen doen dit op kwalitatieve wijze (op basis van beschrijvingen). Samen geven het Trendscenario en de Themaverkenningen antwoord op de vraag: wat komt er op ons af?
Samen brengen het Trendscenario en de Themaverkenningen van de VTV (In de Volksgezondheid Toekomst Verkenning (VTV) rapporteert het RIVM elke vier jaar over de ontwikkeling van de volksgezondheid in Nederland.)-2018 een groot aantal toekomstige ontwikkelingen in beeld. Om hierbinnen een selectie te maken, is aan burgers en professionals en studenten in het volksgezondheidsdomein met een vragenlijst gevraagd aan te geven hoe urgent zij deze ontwikkelingen vinden. Naast de uitkomsten van de vragenlijst, zijn ook aanvullende criteria gebruikt voor de selectie, zoals relevantie voor lokaal beleid, en toegevoegde waarde van het uitwerken van handelingsopties door de VTV. Meer informatie over de selectieprocedure vindt u in het achtergronddocument ‘Resultaten vragenlijst en selectie van de opgaven’.
De VTV (In de Volksgezondheid Toekomst Verkenning (VTV) rapporteert het RIVM elke vier jaar over de ontwikkeling van de volksgezondheid in Nederland.) brengt een groot aantal toekomstige ontwikkelingen in kaart. Omdat het niet mogelijk was voor al deze ontwikkelingen handelingsopties uit te werken, is een selectie gemaakt. Deze selectie is onder andere gebaseerd op wat burgers en aan professionals en studenten in het volksgezondheidsdomein het meest urgent vonden. Dit betekent echter niet dat dit volgens het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) ook de belangrijkste opgaven voor beleid en maatschappij zijn. Het is ook niet aan het RIVM om zulke prioriteiten te stellen. Beleidsmakers en maatschappelijke partijen bepalen zelf waar zij op inzetten.
Voor elk van de drie opgaven is een brede stakeholderbijeenkomst georganiseerd. De uitwerking van de handelingsopties is gebaseerd op de opbrengsten van deze stakeholderbijeenkomsten. Op basis van de input van de stakeholders zijn voor elke opgave drie maatschappelijke doelen geformuleerd. Voor elk van deze doelen zijn vervolgens mogelijke actierichtingen beschreven, en welke actoren hier een bijdrage aan zouden kunnen leveren. In de uitwerking zijn de bijdragen van de stakeholders aangevuld met literatuur en inspirerende en goede voorbeelden (zie achtergronddocumenten Handelingsopties).
Het doel van de Handelingsopties is om een overzicht te geven van belangrijke actierichtingen voor de drie geselecteerde opgaven. Beleidsmakers en andere belanghebbenden kunnen dit gebruiken om prioriteiten voor actie te stellen, en als aanzet voor de verdere concrete invulling van strategieën en interventies. De Handelingsopties kunnen ook ter inspiratie dienen voor het uitwerken van handelingsopties voor de opgaven die in de VTV (In de Volksgezondheid Toekomst Verkenning (VTV) rapporteert het RIVM elke vier jaar over de ontwikkeling van de volksgezondheid in Nederland.)-2018 niet verder zijn uitgewerkt.