Leeswijzer
Dit webartikel is gebaseerd op het Trendscenario en de Themaverkenningen. De onderbouwing voor de hier gepresenteerde teksten, cijfers en figuren kunt u in deze onderdelen vinden, tenzij anders aangegeven. Het Trendscenario en de Themaverkenningen geven een beeld van hoe onze volksgezondheid en zorg zich de komende 25 jaar ontwikkelen als we op de huidige voet door zouden gaan en niets extra’s zouden doen. Op deze manier kunnen de maatschappelijke opgaven voor de toekomst in kaart gebracht worden.
Kernboodschap
De vergrijzing heeft grote impact op de volksgezondheid en zorg
Het aandeel ouderen in de samenleving neemt toe. Ook bereiken mensen steeds vaker een hoge leeftijd. Hierdoor hebben steeds meer mensen een chronische aandoening zoals artrose, nek- en rugklachten, diabetes en dementie. Bovendien hebben mensen steeds vaker meerdere aandoeningen tegelijk. Dementie veroorzaakt in 2040 de meeste sterfte en de hoogste ziektelast. Niet alleen medische, maar ook sociale problemen nemen toe. Het aantal eenzame ouderen stijgt. Ouderen wonen vaker zelfstandig en ook vaker alleen. Door deze ontwikkelingen ontstaat er meer druk op zowel de formele als de informele zorg. Zorgvoorzieningen komen het meest onder druk te staan in de krimpregio’s.
Forse toename van ouderdomsziekten
De komende 25 jaar zet de vergrijzing door. Dit betekent dat het aandeel ouderen in de bevolking toeneemt. Ook bereiken steeds meer mensen een hoge leeftijd, waardoor het aantal oude ouderen stijgt. Zo zijn er in 2040 1,7 miljoen meer 65-plussers, en ruim 200 duizend meer 90-plussers. Hierdoor zullen er in de toekomst meer mensen zijn met chronische aandoeningen zoals artrose, nek- en rugklachten en diabetes. In 2040 zijn er bijvoorbeeld ruim een miljoen mensen meer met artrose dan in 2015. Het aantal mensen met dementie zal verdubbelen van 154.000 in 2015 tot 330.000 in 2040. Hoewel er andere aandoeningen zijn die veel vaker voorkomen, heeft dementie een heel grote impact op de volksgezondheid. In 2040 is het de aandoening die de meeste sterfte en de hoogste ziektelast veroorzaakt.
Meerdere aandoeningen en problemen tegelijk
Niet alleen zullen er meer mensen zijn die een chronische aandoening hebben, ook zullen er steeds meer mensen zijn die meerdere aandoeningen tegelijk hebben. Dit noemen we ook wel multimorbiditeit. Naast chronische aandoeningen hebben ouderen ook vaak last van problemen zoals vallen, geheugenproblemen, gezichts- en gehoorstoornissen, beperkingen in het dagelijks functioneren, incontinentie, eenzaamheid en polyfarmacie (het gebruik van meerdere geneesmiddelen tegelijkertijd). Door de vergrijzing zullen er in de toekomst ook meer ouderen last hebben van deze problemen. Een opeenstapeling van zulke problemen vergroot de kwetsbaarheid van ouderen.
Ook meer eenzaamheid en minder eigen regie door de vergrijzing
Het aantal eenzame mensen van 75 jaar en ouder neemt toe van ruim 600 duizend in 2015 naar ruim 1,3 miljoen in 2040. Dit is de helft van de mensen van 75 jaar en ouder. Eenzaamheid komt voor onder alle leeftijdsgroepen maar vaker onder ouderen. In totaal neemt het aantal eenzamen toe van 5,2 miljoen in 2015 naar bijna 5,9 miljoen in 2040. Eenzaamheid neemt in de toekomst harder toe onder mensen die alleenstaand zijn dan onder mensen die samenwonen. Tussen 2015 en 2040 neemt het aantal 75-plussers dat alleen woont toe met bijna 600 duizend. Ouderen hebben ook vaker onvoldoende het gevoel regie over het eigen leven te hebben dan jongere leeftijdsgroepen. Tussen 2015 en 2040 neemt het aantal 75-plussers dat onvoldoende eigen regie ervaart toe van 270 duizend naar 570 duizend. Mannen ervaren gemiddeld iets meer eigen regie dan vrouwen.
Toenemende druk op zowel formele als informele zorg
Door de vergrijzing zal de druk op de zorg toenemen. Veel meer mensen hebben in de toekomst een aandoening en moeten hiervoor behandeld worden. De zorgvraag zal door de toenemende multimorbiditeit ook complexer worden. Er zal niet alleen meer druk zijn op de formele zorg, maar ook op de informele zorg (mantelzorg). Dit komt omdat steeds meer ouderen zelfstandig wonen. Ook neemt het aantal alleenwonende ouderen toe. Tegelijkertijd daalt de verhouding tussen 85-plussers en 50-64 jarigen – de generatie kinderen die voor de 85-plussers kan zorgen – van 1 staat tot 10 nu naar 1 staat tot 4 in 2040. Er zijn in de toekomst dus minder kinderen om voor hun ouders te zorgen.
De behoeften van ouderen liggen niet alleen op het gebied van medische zorg, maar ook op het gebied van welzijn. Meer inzet op welzijn kan ouderen helpen om een goede kwaliteit van leven te behouden ondanks ziekte en beperkingen. Dit vraagt niet alleen om een betere samenwerking tussen zorgprofessionals onderling, maar ook tussen zorgprofessionals, welzijnsprofessionals en mantelzorgers. In bepaalde gebieden van Nederland, de zogeheten krimpregio’s, komen zorg en andere voorzieningen onder druk te staan doordat er steeds minder mensen wonen. Tegelijkertijd neemt hier de vergrijzing het hardst toe, waardoor er juist meer vraag naar zorg zal zijn.
Het aantal 65-plussers stijgt met 55% van 3,1 miljoen in 2015 naar 4,8 miljoen in 2040.
Het aantal 90-plussers stijgt met 191% van 117.000 in 2015 naar 340.000 in 2040.
Het aantal alleenwonende 65-plussers stijgt met 88% van 920.000 in 2015 naar 1,73 miljoen in 2040.
Het aantal 50-64 jarigen per 85-plusser (mogelijke mantelzorgers) daalt met 60% van 10 in 2015 naar 4 in 2040.
Het aantal mensen met meerdere chronische aandoeningen tegelijk stijgt met 28% van 4,3 miljoen in 2015 naar 5,5 miljoen in 2040.
Het aantal mensen met artrose stijgt met 92% van 1,2 miljoen in 2015 naar 2,3 miljoen in 2040.
Het aantal sterfgevallen ten gevolge van dementie stijgt met 186% van 14.000 in 29015 naar 40.000 in 2040.
Het aantal mensen met dementie stijgt met 114% van 154.000 in 2015 naar 330.000 in 2040.
Het aantal 75-plussers dat zich eenzaam voelt stijgt met 117% van 600.000 in 2015 naar 1,3 miljoen in 2040.
Het aantal mensen met urine-incontinentie stijgt met 49% van 495.000 in 2015 naar 740.000 in 2040.
Het aantal staaroperaties bij 75-plussers stijg met 106% van 62.000 in 2015 naar 128.000 in 2040.
Het aantal mensen met dementie met een indicatie voor verpleeghuiszorg stijgt met 117% van 76.000 in 2015 naar 165.000 in 2040.
Het aantal eerste hulp bezoeken door 85-plussers stijgt met 143% van 125.000 in 2015 naar 304.000 in 2040.
De uitgaven aan ouderenzorg stijgen met 157% van 17 miljard euro in 2015 naar 43 miljard euro in 2040.