Handelingsopties voor een selectie van drie opgaven

In deze VTV In de Volksgezondheid Toekomst Verkenning (VTV) rapporteert het RIVM elke vier jaar over de ontwikkeling van de volksgezondheid in Nederland. (In de Volksgezondheid Toekomst Verkenning (VTV) rapporteert het RIVM elke vier jaar over de ontwikkeling van de volksgezondheid in Nederland.) zijn voor drie toekomstige opgaven handelingsopties uitgewerkt. De selectie van deze opgaven is gebaseerd op de uitkomsten van een vragenlijst, waarin aan burgers en professionals en studenten in het volksgezondheidsdomein is gevraagd welke ontwikkelingen uit het Trendscenario en de Themaverkenningen van deze VTV zij het meest urgent vinden. Meer informatie over de uitkomsten van deze vragenlijst vindt u hier. Voor de selectie zijn ook aanvullende criteria gebruikt. Meer informatie over de selectieprocedure vindt u hier. In onderstaande kadertekst hieronder vindt u de uiteindelijke selectie van de drie opgaven waarvoor handelingsopties zijn uitgewerkt. De handelingsopties zijn gebaseerd op de opbrengsten van brede stakeholderbijeenkomsten, en zijn een weergave van wat volgens stakeholders de belangrijkste actierichtingen zijn om met de opgaven om te gaan. Het zijn geen uitputtende overzichten van álle mogelijke acties en actierichtingen. Dit webartikel vat de belangrijkste aanbevelingen van de stakeholders samen.

Hart- en vaatziekten en kanker: inzetten op integrale preventie, andere zorg en beter omgaan met gevolgen chronische aandoeningen

Hart- en vaatziekten en kanker blijven tussen nu en 2040 veelvoorkomende aandoeningen. Beide ziektegroepen veroorzaken bovendien het grootste deel van de totale sterfte in Nederland, ook in 2040 (zie Trendscenario). Op basis van de opbrengsten van een brede stakeholderbijeenkomst over deze opgave, zijn drie maatschappelijke doelen voor het omgaan met deze opgave geformuleerd. Ten eerste is het belangrijk om te voorkomen dat mensen kanker of hart- en vaatziekten krijgen. Hierbij is een integrale aanpak van belang, die niet alleen gericht is op individuele leefstijlfactoren, maar tegelijkertijd ook op de sociale en fysieke leefomgeving. Ten tweede is het van belang dat als mensen toch ziek worden, ze goede zorg krijgen. Hierbij spelen verschillende ontwikkelingen een rol, zoals de opmars van genetische informatie en mogelijkheden voor zelfdiagnostiek, een snel veranderend zorglandschap en toenemende kennis over specifieke patiëntengroepen. Een derde doel is het beter omgaan met de gevolgen van chronische aandoeningen. Doordat steeds meer mensen deze aandoeningen overleven, zullen er meer mensen te maken hebben met langetermijneffecten. Het beter omgaan met de gevolgen van chronische aandoeningen wordt daardoor steeds belangrijker. Het gaat daarbij om zowel persoonlijke lichamelijke of psychische gezondheidsklachten, maar óók om de maatschappelijke gevolgen van de aandoening en behandeling, en om de rol van zelfmanagement. In onderstaande kadertekst vindt u de belangrijkste actierichtingen voor deze drie maatschappelijke doelen. De volledige uitwerking van de handelingsopties voor deze opgave vindt u hier.

Zelfstandig wonende ouderen: betere zorg en ondersteuning, een ouderenvriendelijke leefomgeving, en aandacht voor mantelzorgers

Het aantal ouderen in Nederland neemt tussen nu en 2040 fors toe. Dit heeft gevolgen voor de volksgezondheid. Ouderen hebben vaker dan jongeren meerdere chronische aandoeningen tegelijkertijd (multimorbiditeit). Vaak zijn dit ouderdomsziekten zoals dementie, artrose of diabetes. Bovendien hebben ouderen ook vaker van andere medische en sociale problemen, zoals incontinentie, vallen, polyfarmacie (het gebruik van meerdere geneesmiddelen tegelijkertijd) en eenzaamheid. Ouderen zullen tussen nu en 2040 vaak langer thuis wonen en ook vaker alleen (zie het Trendscenario  en de Themaverkenning over de zorgvraag). Op basis van de opbrengsten van een brede stakeholderbijeenkomst over deze opgave, zijn drie maatschappelijke doelen voor het omgaan met deze opgave geformuleerd. Ten eerste is het belangrijk om te zorgen voor betere zorg en ondersteuning voor de groep zelfstandig wonende ouderen met dementie en andere complexe problemen. Net als bij de opgave over hart- en vaatziekten en kanker is een integrale aanpak hier van belang: naast medische zorg gaat het immers ook vaak om welzijn en sociale ondersteuning. Een tweede maatschappelijk doel is zorgen voor een ouderenvriendelijke leefomgeving. Hierdoor kan een deel van de zorgvraag van ouderen in de eigen leefomgeving opgevangen worden. Een goede inrichting van de leefomgeving draagt ook bij aan preventie. Zelfstandig wonende ouderen ontvangen vaak mantelzorg. De druk op mantelzorgers is hoog, vooral voor mantelzorgers voor mensen met dementie. Het zorgen voor goede ondersteuning van mantelzorgers is daarom een derde belangrijk maatschappelijk doel. In onderstaande kadertekst vindt u de belangrijkste actierichtingen voor deze drie maatschappelijke doelen. De volledige uitwerking van de handelingsopties voor deze opgave vindt u hier.

Mentale druk op jongeren: kennisontwikkeling, mentaal gezond blijven, en acceptatie van psychische klachten

In de Themaverkenning over de zorgvraag wordt gesignaleerd dat jongeren en jongvolwassenen steeds meer prestatiedruk ervaren.  Dit heeft mogelijk gevolgen voor hun psychische gezondheid. Op basis van de opbrengsten van een brede stakeholderbijeenkomst over deze opgave, zijn drie maatschappelijke doelen voor het omgaan met deze opgave geformuleerd. De toenemende mentale druk op jongeren is een nieuw probleem, en daarom is er nog relatief weinig over bekend. Kennisontwikkeling is daarom een belangrijk eerste doel. Hierbij zijn zowel het ontwikkelen van heldere terminologie en een eenduidig begrippenkader, als het genereren van meer kennis over de stressoren en de achterliggende werkingsmechanismen van mentale druk van belang. Ook is het nodig om de mogelijkheden te verbeteren om mentale druk en mentale gezondheid goed te kunnen monitoren. Een tweede maatschappelijk doel is om jongeren en jongvolwassenen mentaal gezond te houden. Hierbij zijn zowel het versterken van kennis en vaardigheden om om te gaan met mentale druk, als het verminderen van drukfactoren in de omgeving (school, werk) van belang. Een derde maatschappelijk doel voor deze opgave is het tegengaan van stigmatisering. Dit is nodig om te zorgen dat jongeren en jongvolwassenen bij psychische problemen volwaardig mee kunnen blijven doen in de maatschappij. In onderstaande kadertekst vindt u de belangrijkste actierichtingen voor deze drie maatschappelijke doelen. De volledige uitwerking van de handelingsopties voor deze opgave vindt u hier.

Complexe problemen vragen om een integrale en persoonsgerichte aanpak…

De drie opgaven waarvoor handelingsopties zijn uitgewerkt in deze VTV In de Volksgezondheid Toekomst Verkenning (VTV) rapporteert het RIVM elke vier jaar over de ontwikkeling van de volksgezondheid in Nederland. (In de Volksgezondheid Toekomst Verkenning (VTV) rapporteert het RIVM elke vier jaar over de ontwikkeling van de volksgezondheid in Nederland.) zijn complex van aard. Ze hebben meerdere oorzaken en zijn discipline- en domein-overstijgend. De handelingsopties voor de opgave over zelfstandig wonende ouderen bijvoorbeeld maken duidelijk dat de medische en sociale problemen waar een deel van deze ouderen mee kampen, opgevangen moeten worden met een combinatie van formele en informele zorg en ondersteuning. Dit vraagt de inzet van verschillende disciplines (zoals (huis)artsen, wijkverpleegkundigen, welzijnsprofessionals en mantelzorgers) en domeinen (zoals medische zorg, sociale ondersteuning, en ruimtelijke ordening). Bij de opgave over toenemende druk op jongeren en jongvolwassenen is ook een brede aanpak nodig, waarbij onder andere onderwijsinstellingen, zorgverleners en werkgevers een rol hebben, en ingezet wordt op verschillende aspecten, zoals het verbeteren van de weerbaarheid van jongeren, het verminderen van druk in de omgeving en laagdrempelige en adequate zorg. Om een gezonde leefstijl te bevorderen ter preventie van hart- en vaatziekten en kanker zijn interventies nodig zich niet alleen richten op persoonlijke leefstijlfactoren, maar tegelijkertijd ook op de sociale en fysieke leefomgeving. En bij de groep mensen met hart- en vaatziekten en kanker spelen naast lichamelijke en psychische gezondheidsklachten vaak ook problemen met relaties en werk. Complexe problemen vragen dus om een integrale aanpak, waarbij de behoeften en wensen van mensen centraal staan. Dit is een in het oog springende rode draad door de handelingsopties heen.

…en brede betrokkenheid van maatschappelijke stakeholders, ook over grenzen volksgezondheid heen

De handelingsopties laten zien dat er een breed scala aan betrokken partijen is die zouden kunnen bijdragen aan het omgaan met de toekomstige opgaven waar we voor staan. Het gaat hierbij niet alleen om beleidsmakers, zorg- en volksgezondheidsprofessionals, onderzoekers en burgers, maar ook om allerlei andere maatschappelijke organisaties en partijen, zoals patiëntenorganisaties, gezondheidsfondsen, zorgverzekeraars, werkgevers, industrie, detailhandel en scholen. Een belangrijke notie die uit de handelingsopties naar voren komt, is het belang van samenwerking over de grenzen van de volksgezondheid en zorg heen. Voor een gezonde toekomst zijn een gezonde omgeving, school en werkplek namelijk van groot belang. Om dit voor elkaar te krijgen is een interdepartementale aanpak nodig, waarin niet alleen het ministerie van VWS Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport), maar ook andere ministeries zich samen inspannen voor een betere volksgezondheid, zoals de ministeries van Sociale Zaken en Werkgelegenheid; Economische Zaken en Klimaat; Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit; Financiën; Infrastructuur en Waterstaat; Binnenlandse Zaken en Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. De handelingsopties maken duidelijk dat, naast lokale en regionale samenwerking, er ook een interdepartementale aanpak nodig is om de complexe problemen waar we voor staan het hoofd te kunnen bieden.