Leefstijl

Het Trendscenario laat zien dat het percentage Nederlanders van 18 jaar en ouder dat wel eens rookt daalt van 25 procent in 2015 (3,3 miljoen volwassenen) naar 14 procent in 2040 (2,0 miljoen volwassenen). In de meeste gevallen zijn dit mensen die dagelijks roken, maar ook mensen die af en toe roken worden meegerekend. Het percentage mensen dat dagelijks rookt daalt van 19 procent in 2015 naar 9 procent in 2040. 

In dit Trendscenario zijn trends vanaf 1990 geanalyseerd en geprojecteerd naar de toekomst voor verschillende leeftijdsgroepen van 18 jaar en ouder. In die periode is het percentage volwassen rokers aanzienlijk verminderd, maar de laatste jaren lijkt deze dalende trend wat te stabiliseren. Aan de andere kant is het percentage rokers onder scholieren de afgelopen jaren sterk afgenomen. Twee derde van de rokers begint met roken voor zijn of haar 18e jaar. Deze ontwikkeling ondersteunt de dalende trend in het Trendscenario.

Het Trendscenario laat zien dat het percentage rokers in alle leeftijdsgroepen daalt. Het percentage rokers daalt het meest bij 18 tot en met 24-jarigen. Voor deze leeftijdsgroep gaat het percentage rokers naar beneden van 31 procent in 2015 naar 19 procent in 2040; een afname van 12 procentpunt. Voor de leeftijdsgroep van 25 tot en met 64 jaar is deze afname 11 procentpunt en voor de 65-plussers 7 procentpunt. Ook onder scholieren is het percentage rokers de afgelopen jaren gedaald. In 2003 had 18,9 procent de afgelopen maand gerookt. In 2011 was dat 16,9 procent en in 2015 10,6 procent. Het percentage dagelijkse rokers onder scholieren nam tussen 2003 en 2015 af van 8,5 procent naar 3,1 procent (niet in grafiek). Twee derde van de rokers begint met roken voor zijn of haar 18e jaar.

Het Trendscenario laat zien dat het percentage mensen met een BMI van 25 of hoger toeneemt bij zowel 18- tot en met 24-jarigen, als bij 25- tot en met 64-jarigen en 65-plussers. Het percentage mensen met overgewicht neemt in al deze groepen ongeveer even hard toe: onder 25- tot en met 64-jarigen stijgt het van 50 procent in 2015 naar 62 procent in 2040 (een stijging van 12 procentpunt). Ook onder jong volwassenen is er een stijging van 12 procentpunt, terwijl de stijging onder ouderen 11 procentpunt is. Onder ouderen is het aandeel mensen met overgewicht ook in de toekomst het grootst. Dit geldt zowel voor matig overgewicht (25≤BMI<30) als voor ernstig overgewicht (BMI≥30) (niet in grafiek). Deze projectie laat zien dat overgewicht niet alleen toeneemt doordat wij als populatie ouder worden: In elke leeftijdsgroep is een toename te zien. Het toenemend overgewicht bij de jongere generaties zal ook bijdragen aan extra overgewicht bij de toekomstige generaties volwassenen en ouderen.

In het Trendscenario stijgt het aandeel mensen van 20 jaar en ouder dat aan de Nederlandse Norm Gezond Bewegen (NNGB) voldoet van 62 procent in 2015 naar 68 procent in 2030. Deze toename komt vooral doordat tussen 2001 en 2014 het percentage 60-plussers dat voldoet aan de beweegnorm is gestegen (niet in figuur). Volwassenen voldoen aan de NNGB als zij op minimaal vijf dagen per week minstens een half uur matig intensief lichamelijke actief zijn (stevig doorlopen, fietsen of tuinieren). De beweegnorm voor ouderen (55+) is hetzelfde, maar de lichamelijke activiteit mag iets minder intensief zijn (bijvoorbeeld wandelen of fietsen).

De NNGB geeft een indicatie van het beweegpatroon van mensen maar geen compleet beeld. Iemand kan bijvoorbeeld aan de NNGB voldoen, maar daarnaast een (ongezonde) sedentaire leefstijl hebben. Deze projectie maakt gebruik van cijfers van de Sport Toekomstverkenning. Daarin zijn projecties tot 2030 gemaakt: de tijdshorizon wijkt daarom af van de overige projecties in dit Trendscenario.

In 2016 dronk 8,8% van de 18-plussers overmatig alcohol: 10,4% van de mannen en 7,3% van de vrouwen. Overmatig drinken betekent meer dan 21 glazen alcohol per week drinken (mannen), of meer dan 14 glazen per week (vrouwen). Een vergelijkbare groep volwassenen was in 2016 een zware drinker: 8,5% van de 18-plussers drinkt minstens één keer per week vier (vrouwen) of zes (mannen) glazen alcohol (niet in grafiek). De trend in overmatig of zwaar alcoholgebruik in het verleden is door wijzigingen in de meetmethoden onduidelijk. Daarom zijn de toekomstige ontwikkelingen in alcoholgebruik ook onzeker.

Er is steeds meer bewijs dat de duur en kwaliteit van onze slaap samenhangen met verschillende gezondheidsaspecten, zoals depressie, hart- en vaatziekten, diabetes en overgewicht. In de afgelopen 25 jaar zijn volwassenen in Nederland gemiddeld ongeveer even lang blijven slapen. Dit blijkt uit een meta-analyse van datasets van 34 Nederlandse studies. De toekomstige ontwikkelingen in slaapduur zijn onzeker.

Er zijn verschillende maatschappelijke ontwikkelingen die onze slaapduur zouden kunnen beïnvloeden. De 24-uurs economie en digitalisering (schermgebruik, blauwlicht, continue prikkels) kunnen goed en voldoende slapen minder vanzelfsprekend maken. De stabiele trend in slaapduur laat deze mogelijke effecten echter niet zien. Wel zouden deze ontwikkelingen de kwaliteit van onze slaap kunnen beïnvloeden. Uit de meta-analyse blijkt dat 10-23 procent van de volwassenen moeite heeft met in slaap komen, 9-20 procent heeft moeite met doorslapen en 10-23 procent wordt vroeger wakker dan gewenst. Ook wordt 13-57 procent niet uitgerust wakker. Percentages verschillen per leeftijdsgroep. Trends in de kwaliteit van slaap zijn niet beschikbaar.